‘Ik weet het nog als de dag van gisteren’ 

‘Ik lag op bed en hoorde wat gerommel. Het was nog vroeg. Wat zou er aan de hand zijn in de woonkamer? Waarom maakten vader en moeke zoveel lawaai?’, zegt Marianne van Emst uit Appelscha. Ze denkt terug aan 12 augustus 1944; aan het moment dat ze haar vader, Marinus van Emst, voor het laatst zou zien. Op die dag werd hij geëxecuteerd door de Duitsers.

Marianne loopt vervolgens naar de kamer en ziet haar ouders staan. Ze proberen kalm te blijven, maar ze heeft meteen in de gaten dat er iets niet goed zit. Het waren niet haar ouders die zoveel lawaai maakten. De Duitsers zijn in onze woning en doorzoeken het hele huis. Ze smijten de kastdeuren keihard dicht als ze de boel eruit hebben gehaald. Ze waren op zoek naar bewijs tegen mijn vader’, gaat Van Emst verder.

Verzet

Haar toen 50-jarige vader was boswachter. Daarnaast zat hij voor de Christelijk Historische Unie in de raad van Ooststellingwerf. Als medewerker van de landelijke organisatie bood hij hulp aan onderduikers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Marinus van Emst maakte onder meer schuilplaatsen voor joden en andere onderduikers en hij bracht het bos in kaart voor geallieerde parachutisten. Het zorgde ervoor dat hij moest onderduiken in de zomer van 1944.

‘Hij kwam thuis om mijn verjaardag te vieren’, zegt Marianne van Emst, die op 11 augustus zes jaar oud werd. ‘Omdat mijn moeder de dag daarna haar verjaardag vierde, bleef hij slapen, hetgeen hem fataal werd.’ Ze staat in de woonkamer. Haar vader vraagt aan de bezetter of hij afscheid van zijn dochter mag nemen. Ze staan het toe. Marianne loopt naar hem toe en ze knuffelen elkaar. Marianne van Emst: ‘Het moment duurde maar kort, maar ik herinner het me erg goed.’ Het is het laatste moment dat de twee elkaar zien. Van Emst wordt opgepakt en overgebracht naar de politiecommandant aan de Bruggelaan in Appelscha.

Executie

Na een verhoor, waarbij Van Emst niets los laat, wordt hij afgevoerd naar de bossen bij camping Us Blau Hiem (nu De Boscamping).

Marianne van Emst: ‘Ik werd naar oom Klaas en tante Aaltje van Weperen gebracht. Daar hadden ze koekalverij, wat mij veel afleiding gaf. Moeke liep samen met buurvrouw Mulder naar de boswachterij. In alle haast loopt vrouw Mulder op sokken. Het is een vreemde en verdrietige dag die ik mijn leven lang niet zal vergeten.’

Commandant Bellmer, die niet gelooft dat Van Emst niets weet over onderduikers, geeft landwachtcommandant Hans Paul Küter de opdracht Van Emst mee te nemen om onderduikers aan te wijzen. Als de gevangen genomen Van Emst dat niet doet, moest Küter de boswachter ‘omleggen’. Van Emst houdt vol dat hij niets weet. Het is Küter die Van Emst vervolgens zonder pardon van het leven berooft. Hij schiet meedogenloos twee kogels door diens hoofd.

Een jaar later wordt Nederland bevrijd van de bezetter. Van Emst heeft vele levens gered en wordt sindsdien beschouwd als verzetsheld.

Herinneringen

Marianne van Emst zit in haar kamer. Aan haar wand hangen lijsten met daarin herinneringen aan haar vader. ‘Dit is de woning waar we woonden. Tegenover de boswachterij op Terwisscha’, zegt ze als ze naar een lijst met daarin een foto wijst. ‘We woonden na de moord op mijn vader nog twee jaar in deze woning.’ In de grootste lijst zit de originele brief van Dwight Eisenhower, de president van de Verenigde Staten van Amerika. ‘Deze dankbrief ontvingen we eigenlijk meteen nadat mijn vader was omgebracht.’ Ze pakt een map en tovert er allemaal bijzondere voorwerpen uit, waar ze een dierbare herinnering aan heeft. ‘Dit is zijn verzetskruis. Een bijzonder voorwerp, wat ik zo lang mogelijk wil bewaren. Ik ben erg trots op mijn vader. Hij heeft voor veel mensen veel betekend. Alle verhalen ken ik niet, omdat mijn moeder er liever niet over sprak.’ Ze pakt een volgende foto. ‘Dit is mijn moeder trouwens. Niet haar beste foto. En dit is een foto van mijn vader. Een heel mooie foto. Ik denk dat dit het mooiste is wat ik bezit’, zegt ze. 

Vernoeming

Ze kijkt hem aan. ‘Wat is het toch een bijzondere man.’ Op een dag kwam mijn moeder naar mij toe met de lokale krant de Nieuwe Ooststellingwerver in haar handen. Ze waren in Appelscha met een nieuwe straat bezig. In de krant stond dat de nieuwe straat naar mijn vader werd vernoemd. Het bezorgde ons een moment van waardering en van blijdschap.’

Later ging het aangelegen plein ook de naam van de verzetsstrijder dragen. Toen Marianne van Emst een zoon kreeg, vernoemde ze hem naar haar vader: Marinus. ‘Ik vind het mooi dat zijn naam voortleeft en dat zijn verhaal bewaard blijft.’

Ze haalt een groot knipsel uit haar map. Het stond in 2004 in de krant. ‘Op 12 augustus dat jaar was het zestig jaar geleden dat mijn vader gefusilleerd werd.’ Op initiatief van Plaatselijk Belang van Appelscha kreeg Marinus van Emst aan het Van Emstplein in Appelscha een monument, waar sindsdien jaarlijks een herdenking wordt gehouden.

Herdenking 

‘Ik ben erg blij met de Historische Vereniging van Appelscha, die elk jaar samen met mij bloemen legt bij het monument. Ik heb sinds mijn vaders dood, nooit een herdenking overgeslagen, ook al wordt het wat lastiger naarmate je wat ouder wordt. Ook op 4 mei ben ik altijd aanwezig bij de herdenking.’

Küter werd voor de moord op Van Emst en zijn betrokkenheid bij de Silbertannemoorden door het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam tot de doodstraf veroordeeld. Later kreeg hij in cassatie levenslang. 

Naast het gedenkteken aan het Van Emstplein in Appelscha is het ook bekend waar Van Emst werd omgebracht. Op deze plek staat, iets verscholen in het groen, een kruis. Het kruis is te vinden op het fietspad rechts van de Boscamping in Appelscha (coördinaten: 52.923302, 6.342024). Het staat aan de linker kant van het pad. 

Lees ook het verhaal over de Tweede Wereldoorlog-route, het onderduikershol in Diever, het Kijkdoosmuseum in Vledder, kampen Ybenheer en Oranje en kamp Westerbork.

Fotocredits:

Rens Hooyenga
Historische Vereniging Appelscha
Henk Vondeling
Marianne van Emst

Verder zoeken in onze database