Grensroute rijk aan natuur en historie 

De Weperbult is een voormalige vuilstortplaats, gelegen in de buurtschap Weper. Kilometers verwijderd van het dorp, maar nog steeds horend bij Oosterwolde. Hier werd van 1970 tot 1994 huisvuil gestort. Nadat de vuilstort in 1994 buiten gebruik werd gesteld, is hij op natuurlijke wijze ingepast in het landschap. De naastgelegen parkeerplaats is het begin- en het eindpunt (coördinaten: 53.016397, 6.333491) van deze wandeling. Tijdens deze route dienen honden aangelijnd te blijven. Wandelen met een kinderwagen is hier niet mogelijk. 

Deze route is niet bewegwijzerd, maar eigenlijk is hij heel simpel: je parkeert je auto op de parkeerplaats naast de Weperbult, loopt de route er overheen tot aan de Helomaweg, slaat linksaf en je houdt rechts aan tot je weer op hetzelfde punt uitkomt. Een prachtroute van 11,7 kilometer met een hoogteverschil van 24 meter, dwars door het Fochteloërveen, langs een stukje cultuurhistorie en je loopt over de grens van de gemeenten Ooststellingwerf en Noordenveld. 

Eerst loopt je door een bosje om bij de grote Weperbult aan te komen. Hij is niet bepaald meer te herkennen als afvalhoop. Het is meer één groene massa met een pad er overheen. Te zien is dat de gemeente gedurende de 24 jaar dat de vuilstort bestond, haar best deed. Ik klim namelijk 24 meter tot de top. Het voelt wel een beetje raar, wetende dat je over je eigen luiers loopt. Hoeveel zouden er hieronder liggen? Net als typemachines die in die tijd werden vervangen door een computer. Zou dit de plek zijn waar mijn View-Master is gebleven? Als een 80’s kind had ik er uiteraard één: zo’n rood brilletje waar je foto’s mee kon kijken en kon doorklikken naar de volgende. Enfin, ik loop door. 

Mooiste picknickplaats 

Vanaf de berg kijk ik kilometers over omliggende landerijen en links voor me duikt het Fochteloërveen op. Aan de rand van de Weperbult bevindt zich wel de mooiste picknickplek van Ooststellingwerf, als je het mij vraagt. Wat een uitzicht zo zittend op afval. Fascinerend is het wel, die bende. De hele regio komt hier samen. Met de berg is overigens zorgvuldig omgegaan tijdens de sluiting. Hij is volledig afgedekt met een dikke laag folie, een ontgassingsmat, een drainagemat en schone teeltaarde. Het gas dat ontstaat uit vuilnis, is er voor het grootste deel uit gehaald. Dat scheelt. Dan krimpt de berg in ieder geval niet meer. En er ligt een beheerssysteem met ringsloten zodat er geen giftige stoffen uit de berg in het grondwater sijpelen. Ik struin er minstens een kwartier rond als ik een kunstwerk tegenkom.

Friese kunstenaar Ids Willemsma maakte het werk: een verpulver machine en een windvaan in de vorm van een vis. Bijzonder. Op de verhoging van het werk krijg je als bezoeker een inkijkje in wat er zoal onder je ligt. Mijn ogen schieten van links naar rechts. Helaas, geen View-Master. Wel een heel oud Coca-Cola blikje, helemaal verkleurd, een mega computerbeeldscherm, vergeelde stekkers en een leeg flesje Extran. Een bordje schrijft: de tijd ligt aan je voeten, de toekomst om je heen. Tijd om de rest te verkennen dus. 

Al lopende op de Helomaweg, geniet ik op een heel andere manier. De wateren van het Fochteloërveen worden druk bezocht door van alles wat leeft. In tegenstelling tot de klinkerstraat waar ik me overheen verplaats. Het lijkt wel of ik op de minst gebruikte weg van Ooststellingwerf ben beland. Er komt werkelijk niemand langs, zelfs geen fietser gedurende het half uur dat ik er wandelde. Als ik de hoek om ben is het een stuk drukker. Het is de doorgaande weg tussen Appelscha en Veenhuizen. Uitkijkend over het veen, zie ik werkelijk wel honderden zwaluwen vliegen. Ze scheren over de lage begroeiing, komen omhoog om meteen weer een duikvlucht te maken. Een mooi gezicht zo’n insectenjacht.

Tot aan de horizon; veen, veen en nog eens veen. Het Fochteloërveen is één van de laatste gebieden met hoogveen in West-Europa. De stilte en de grootte van het hoogveen zijn een zegen voor de kraanvogel. De vogels trekken jaarlijks van Scandinavië naar Spanje. Ze kunnen overal broeden, maar kiezen ervoor om dat in specifiek dit stukje Nederland te doen. Het is niet het enige bijzonder beest dat er te vinden is. De bodem is heel zuur en arm, waardoor alleen bijzondere soorten planten en dieren in het Fochteloërveen overleven. Voorbeelden zijn de zonnedauw en diverse reptielen. Slangen verwarmen zichzelf in de zomer regelmatig op fiets- en wandelpaden, dus pas op tijdens een bezoek. Tijdens mijn wandeling is het redelijk afgekoeld en bewolkt, dus van slangen heb ik geen last. Bewoners die ik wel kan bewonderen zijn de Exmoorpony’s, Galloways en de Nederlandse landgeiten. Stuk voor stuk bijzondere exemplaren. 

Na enkele kilometers kom ik aan bij het fietspad dat mij naar kamp Ybenheer zal leiden. Het voert dwars door het hoogveen. Ik besluit om er nog een extra blok bij te pakken en sla bij het bezoekerscentrum van het Fochteloërveen rechtsaf. Het sluit aan op het eerdere pad, maar je ziet net wat meer.

Vogelkijkwand 

Op het fietspad kom ik geen vogelkijkhut, maar vogelkijkwand tegen. Het is een wand met gaten, waardoor je uitkijkt over het water en het veen. Tijden loop ik vervolgens over het pad met aan weerszijden veen. Na enkele kilometers kom ik weer een pracht zitje tegen. Dit keer op een hoek met om me heen 270 graden water. Spelende ganzen geven een voorstelling. 

Kampen Ybenheer en Oranje 

Aan het eind van het pad is het gedaan met het hoogveen. Ik loop over een soort dijk de historie van Fochteloo tegemoet. In het bosje lag vroeger kamp Ybenheer. Het betreft één van de tientallen kampen die rond 1940 op afgelegen plekken opgericht werden voor groepen die van de maatschappij werden afgezonderd of waar geen woonruimte voor was. 

De kampen werden in de 60’er jaren bijna allemaal afgebroken en de sporen werden uitgewist doordat de terreinen een andere functie kregen. De kampen Ybenheer en het naastgelegen kamp Oranje vormen een uitzondering. Sinds 1973 is Natuurmonumenten de eigenaar en liet hier vooral de natuur zijn gang gaan. In samenwerking met Dorpsbelang Fochteloo en zorgboerderij De Geitenmeijerij zijn de paden hersteld en wordt de geschiedenis via informatieborden verteld. Er zijn oude fundamenten waarneembaar, een waterput en in de zomer komen allemaal lupines tevoorschijn. De oud bewoners hebben deze bloemen destijds gezaaid. Een herinnering aan die tijd.

Via de straat met de toepasselijke naam Veenweg loop ik terug naar de Weperbult, die enkele honderden meters verderop ligt. Deze route is één en al genieten. 

Kijk hier voor meer wandelingen in de regio.

Fotocredits:

– Henk Vondeling