Ir. D.F. Woudagemaal verandert in stoomkathedraal 

Het Ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer is het meest kolossale nog functionerende stoomgemaal ter wereld. Als het gemaal eenmaal is warmgedraaid – het duurt zes uren voordat het op volle toeren draait – verplaatst het stoomgemaal ongeveer zes miljoen kuub water per dag. Zoveel als de inhoud van het halve Sneekermeer. Vierduizend kuub per minuut stroomt zo via de baai van Lemmer het IJsselmeer in, waar deze hoeveelheid nog nauwelijks opvalt. 

Vaak verandert het stoomgemaal niet in een stoomkathedraal. Dat gebeurt slechts twee keer drie dagen achter elkaar tijdens opleidingsdagen. Dan brengt Wetterskip Fryslân het Ir. D.F. Woudagemaal onder stoom voor het trainen van medewerkers. Machinisten en stokers leren wat ze moeten doen in geval van nood.  

Het stoomgemaal opende in 1920 om overtollig water in Friesland weg te pompen. In 1966 kreeg het Woudagemaal versterking van het elektrische Hooglandgemaal in Stavoren. Tot op de dag van vandaag heeft het Woudagemaal een belangrijke functie in het waterbeheer. Bij extreem hoogwater zorgt het nog steeds voor droge voeten in Friesland. Dan gaan de stoommachines aan, maar dat is alleen het geval wanneer de spuisluizen bij Lauwersoog het boezemwater niet aan kunnen. Meestal blijft het bij de twee trainingsdagen per jaar dat de vier stoommachines in de enorme machinehal op volle kracht draaien. En dat is een fantastisch gezicht. 

Ir. D.F. Wouda ontwierp het gemaal in 1917 en 1918 en op 7 oktober 1920 werd het Woudagemaal door Koningin Wilhelmina geopend. De schoorsteen naast het gemaal is zestig meter hoog. Toen de hoge toren werd opgeleverd stond hij negen dagen, waarna de volledige pijp instortte. Dat was het gevolg van een blikseminslag. Er was nog geen geleider op geplaatst, omdat het cement nog niet gedroogd was. Een tweede keer opbouwen verliep een stuk beter. In 1998 kreeg het gemaal een plaats op de UNESCO Werelderfgoedlijst. 

Het Woudagemaal heeft een speciaal bezoekerscentrum waar jong en oud geïnformeerd en geënthousiasmeerd wordt over de werking van het stoomgemaal. Naast een interactieve expositieruimte draait er een 3D film en is er een panoramazaal en de kinderen kunnen meedoen aan een speurtocht en worden opgeleid tot hulpmachinist. 

Het Woudagemaal is te vinden op Gemaalweg 1 in Lemmer. 

Sinds 2021 zijn er in het Lage Noorden drie werelderfgoederen te vinden. Naast het Woudagemaal kregen ook de Koloniën van Weldadigheid en Schokland een plekje op de erelijst. Lees ook het verhaal over het eerste elektrische gemaal van Friesland. 

Fotocredits:

– Piet Douma
– Harry Lasker
– Henk Vondeling

Verder zoeken in onze database