Maatschappij van Weldadigheid, Schokland en het Woudagemaal staan op de UNESCO Werelderfgoedlijst

In het Lage Noorden bevinden zich drie werelderfgoederen. In 2021 kreeg de Maatschappij van Weldadigheid een plekje op de erelijst, 23 jaar eerder – in 1998 – werd het Woudagemaal in Lemmer toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst. En het oudste Nederlandse lid van de werelderfgoedlijst is Schokland. Het gebied staat sinds 1995 op de lijst. Ze worden als dermate uniek en onvervangbaar aangemerkt dat het van groot belang is het cultureel erfgoed te behouden.

Schokland was voorheen een eiland in de Zuiderzee. Het was een langgerekt eiland, dat hoofdzakelijk uit veen bestond. Toen de Noordoostpolder in 1942 op de zee werd gewonnen, werd een groot deel van de zee bij het vaste land getrokken, Schokland ook. Als een vis op het droge. Omdat het lange tijd onder water lag, blijkt Schokland en omgeving een archeologische goudmijn. De ondergrond is daardoor vrijwel onaangetast gebleven.

Het Ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer is het meest kolossale nog functionerende stoomgemaal ter wereld. Als het gemaal eenmaal is warmgedraaid – het duurt zes uren voordat het op volle toeren draait – verplaatst het stoomgemaal ongeveer zes miljoen kuub water per dag. Zoveel als de inhoud van het halve Sneekermeer. Vierduizend kuub per minuut stroomt zo via de baai van Lemmer het IJsselmeer in, waar deze hoeveelheid nog nauwelijks opvalt. Met deze kracht houdt Friesland droge voeten. Tot op de dag van vandaag heeft het Woudagemaal een belangrijke functie in het waterbeheer.

De Maatschappij van Weldadigheid ontstond in 1818. Op dat moment is het land uitgemergeld, bittere armoede heerst. Generaal Johannes van den Bosch trekt zich het lot aan van de bedelaars, zwervers, wezen en vondelingen die gaarkeukens en weeshuizen bevolken. Hij komt met het plan om op de onontgonnen heidevelden van Noord-Nederland landbouwkoloniën te stichten. Door het land te bewerken zouden verpauperde gezinnen volgens hem een menswaardig bestaan kunnen opbouwen. Een instelling met het doel de toestand van de armen te verbeteren door hun ‘arbeid, onderhoud en onderwijs te verschaffen en hen daarmee te brengen tot hogere beschaving, verlichting en werkdadigheid’. In Frederiksoord, Wilhelminaoord, Boschoord, Willemsoord en Veenhuizen is de geschiedenis voelbaar aanwezig.

Maar er is meer. Geen werelderfgoed meer, maar wel een UNESCO familielid. In Drenthe ligt het UNESCO Global Geopark De Hondsrug. En deze Hondsrug is ook uniek. Nergens anders in Europa is een dergelijke grootschalige lineaire landschapsvorm te vinden. Wereldwijd is alleen in Canada een megaflute van vergelijkbare omvang bekend.

Fotocredits:

Piet Douma
Henk Vondeling

Verder zoeken in onze database