Maatschappij van Weldadigheid heeft grote cultuur-historische waarde

Zwerf langs koloniën, struin door de natuur, wandel in de voetsporen van paupers en andere landlopers. Ga 200 jaar terug in de geschiedenis. Beleef en ervaar de Koloniën van Weldadigheid, daar waar generaal Johannes van den Bosch vanaf 1818 zijn sporen heeft nagelaten. In Frederiksoord, Wilhelminaoord, Boschoord, Willemsoord en Veenhuizen is de geschiedenis voelbaar aanwezig.

De koloniën zijn in 2021 uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed.

Het is 1817. Napoleon is twee jaar daarvoor verdreven uit de Noordelijke Nederlanden. Het land is uitgemergeld, bittere armoede heerst. Generaal Johannes van den Bosch trekt zich het lot aan van de bedelaars, zwervers, wezen en vondelingen die gaarkeukens en weeshuizen bevolken. Hij komt met het plan om op de onontgonnen heidevelden van Noord-Nederland landbouwkoloniën te stichten. Door het land te bewerken zouden verpauperde gezinnen volgens hem een menswaardig bestaan kunnen opbouwen. In 1818 richt hij de Maatschappij van Weldadigheid op. Een instelling met het doel de toestand van de armen te verbeteren door hun ‘arbeid, onderhoud en onderwijs te verschaffen en hen daarmee te brengen tot hogere beschaving, verlichting en werkdadigheid’.

Vanuit het hele land worden gezinnen naar de koloniën gestuurd. Ze krijgen niet alleen een huis en een lapje grond, ook aan hun lichamelijk en geestelijk welzijn is gedacht. Ze betalen een halve cent per week en hebben daarmee recht op medische zorg. Onderwijs en kerkgang zijn verplicht, het gebruik van sterke drank verboden. Om te voorkomen dat de kolonisten hun geld verzuipen, hebben de koloniën tot 1860 zelfs een eigen munteenheid. Decennialang ontwikkelen de landbouwkoloniën zich, maar uiteindelijk blijken de kleine landbouwbedrijfjes niet langer rendabel en verloor de Maatschappij de kracht om de koloniebevolking te stimuleren zichzelf te verheffen. In 1910 wordt het laatste gezin in de vrije koloniën opgenomen.

De Proefkolonie

Tot op de dag van vandaag zijn de sporen van het gedachtegoed van Johannes van den Bosch nog terug te vinden in de koloniegebieden. De typerende koloniehuisjes, het oude logement Hotel Frederiksoord, Huis Westerbeek waar generaal Van den Bosch van 1821 tot 1830 woonde. Hoeve Koning Willem III en het Koloniekerkje in Wilhelminaoord. En in Willemsoord Hoeve Utrecht en Hoeve Generaal Van den Bosch. En wie wil weten hoe er werd geleefd in de koloniën, kan het verhaal beleven in het museum De Proefkolonie in Frederiksoord. Vanuit het museum in het hart van het koloniegebied, kunnen bezoekers de rest van het gebied verkennen. Al wandelend of fietsend opgaan in het unieke cultuurlandschap aan de rand van Nationaal Park Drents-Friese Wold.

In het Lage Noorden bevinden zich twee werelderfgoederen. Naast de Maatschappij van Weldadigheid kreeg ook het Woudagemaal een plekje op de erelijst. Lees hier over alle UNESCO Werelderfgoederen in het Lage Noorden.

Fotocredits:

Henk Vondeling

Verder zoeken in onze database