Ontwijk brengt balans in gevarieerde route

Het Stellingenpad is verkozen tot ‘wandelroute van het jaar 2023’ in de Benelux. Wij liepen alle routes. In dit verslag beschrijven we etappe 9: een route van 17,5 kilometer, van Oldeberkoop naar Donkerbroek.

Kunst, cultuur en natuur of kunst in de natuur. Dat is waar je voor naar Oldeberkoop gaat. Het dorp is in 1228 ontstaan op de zandruggen tussen de riviertjes de Lende en de Tjonger. Aan de beide zijden van deze riviertjes lagen vroeger landerijen die een groot deel van het jaar onder water stonden. Stuk grasland ofwel ‘Broek’ en water, afgeleid van het woord ‘ope’ verklaren de naam van het historische dorp. Dankzij deze twee riviertjes ligt Oldeberkoop nog steeds in een prachtige omgeving, die zich uitstekend leent voor recreatie. De Lende zag ik al uitgebreid tijdens de vorige twee routes, deze route staat grotendeels in het teken van de Tjonger. Of, in het Stellingwerfs: Kuunder.

Tussen de oude en pittoreske gebouwtjes door loop ik door het centrum van Oldeberkoop. De Bonifatiuskerk is omstreeks 1125 gebouwd. Het gebouw hoort tot de oudste van Zuidoost-Friesland en vormt het historisch middelpunt van Oldeberkoop.

Al gauw komt het einde van het centrum in zicht. Via de Oosterwoldseweg komt de route langs de oude Landbouwhuishoudschool. Op deze plek werd van de boerendochters in de omgeving goed opgeleide vrouwen gemaakt. Maar dat is allang verleden tijd. Tegenwoordig prijkt de naam Hawar op de gevel, een textielinstituut dat over de hele wereld opereert en tevens de hele wereld naar Oldeberkoop haalt. Het is op vrijdagen en zaterdagen geopend van 13.00 tot 17.00 uur. Naast een winkel is er een expositieruimte. Het is nog zaterdagochtend, dus vervolg ik mijn route. 2,5 kilometer over de Oosterwoldseweg, waarna ik de natuur in duik.

Een groot bord met daarop Delleboersterheide en daaronder It Fryske Gea verwelkomd mij. Een lange laan volgt. Het leidt tussen de weilanden door naar het natuurgebied. Het gevarieerde, 195 hectare grootte, natuurgebied dient als beekdallandschap, kent heideterreinen en speelse waterpartijen, omringd door bos. Wat een variatie. De plaggenhut in een klein bosje verderop dient als schuilplaats bij nat weer. Het is droog, maar toch elke keer dat ik hier langskomt, kijk ik even binnen. Geen idee wat dat is. Het is er redelijk stil qua bewoners van het gebied. De enige zichtbare bewoners zijn de Exmoorpony’s. Ze kijken toe vanaf een afstandje of driehonderd meter. Nog een klein stukje heide, waarna ik het bos inloop. En vrijwel meteen daarna: water. Brede wateren. Ze worden door een smalle doorgang met elkaar verbonden. Er is een bruggetje overheen gelegd. Het bankje dat midden op het pad staat dwingt je om erop te gaan zitten. Wat een rust. Dat zal ook de eigenaar van de enige woning in deze natuur denken. De ramen bieden vrij uitzicht op de heide. Er is een bijzondere omheining om het erf gemaakt. Complete bomen liggen in een u-vorm om het perceel.

Aan de andere zijde van de woning ligt de Catspoele. Daar is het wel erg druk, een groep vogelaars houdt elkaar up-to-date over wat waar vliegt. Reden voor mij – ik wil ze niet storen – om door te lopen over de lange oprit. De Alberdalaan wordt overgestoken naar de Diakonievene, een pingoruïne, waar je een halve cirkel omheen wandelt. Deze halve cirkel is spectaculair. Er werd turf afgegraven in het natuurgebied. En dit werd gedaan door de kerkelijke armenzorg van Nijeberkoop om de plaatselijke bevolking in de winter warm te houden. Het winnen van turf in dit gebied door de diaconie, verklaart de naam. De mooie vormen van de randen en eilandjes, die zijn ontstaan, zijn een lust voor het oog. Wederom steek ik een paar vlonders over, waarna ik links het natuurpark weer verlaat.

Een paar kavelpaden en drassige slootkanten verder kom ik aan bij de Tjonger, die ooit als kwaadaardig werd beschouwd. De naam verwijst naar het oud-Friese ‘tiona’ en het oud-Saksisch tiunan. Het betekent ‘schade doen’. Deze razende rivier is inmiddels verandert is een kabbelende vaart. Bij het lopen langs de beek wordt je goed ingeprent hoe het water heet. Maar liefst veertien bordjes met daarop de tekst Tjonger kom ik tegen.

Een koppel schapen houdt de overkant kaal en halverwege kom ik een bijzonder kunstwerk tegen. Het is een kano. Hij staat rechtop in de grond. Het vaartuig staat symbool voor de vroegere bewoners van dit gebied, de jagers en verzamelaars. Een derde van de hele route, zo’n 5,5 kilometer loopt deze route langs de Tjonger of Kuunder. Vroeger belangrijk voor de beroepsvaart, tegenwoordig vooral gebruikt door pleziervaarders. En het is een belangrijke schakel in de Turfroute.

De Balkweg brengt mij naar Ontwijk. Een bijzonder bos. Aangelegd werd het in de eerste helft van de negentiende eeuw als landgoed. Familie Fruitier de Talma was de eigenaar. Bij de ingang aan de Vaart Westzijde bevindt zich het door Remelius Lucius Fruitier de Talma gestichte Huize Ontwijk. Voordien woonde zijn vader, Sjoerd, in een huis op dezelfde plek. Toen in 1926 de laatste dochter van de familie Fruitier de Talma overleed werd het landgoed te koop aangeboden. Om het bos te behouden als plaats voor rust en ontspanning voor het dorp werd door dorpsbewoners besloten om het samen te kopen. In Ontwijk een grote zwerfkei met daarop de namen van de notabelen die het bos kochten in 1927. Ik ben ze dankbaar, deze notabelen, want wat is dit een mooie afsluiter van deze prachtige route. Heide, bos en – jullie dachten natuurlijk waarom brengt Ontwijk nou net de balans tijdens deze route – een grote waterplas. Erover ligt een boomstammetje. Een balk, waar ik overheen moet. Alle lopers van het Stellingenpad worden hier op de proef gesteld. Er overheen springen lukt niet, tenzij je Ingnisious Gaisah heet wellicht. Dus dat wordt balanceren. Gelukkig staan er een paar struiken met lange takken om de plas. Het helpt bij het oversteken. Gelukkig, droge voeten. Nog een paar afslagen in Ontwijk en ik kan deze survivaltocht met een tevreden gevoel afsluiten.

Lees ook etappe 8, van Wolvega naar Oldeberkoop en etappe 10, van Donkerbroek naar Haulerwijk. En ontdek onze wandelpagina.

Fotocredits:

Henk Vondeling