Onderduikershol in Drents-Friese Wold terug in oude staat 

In 1942 werd er aan de rand van het Drents-Friese Wold in Appelscha een onderduikershol gebouwd. Een hol waar gedurende de Tweede Wereldoorlog tientallen onderduikers zich schuilhielden. Het lag op zo’n goede plek dat restanten van de plek door de Historische Vereniging van Appelscha (HVA) pas in 2001 weer teruggevonden werden. In 2021 is het onderduikershol herbouwd. ‘We hebben het zo goed mogelijk proberen na te bouwen’, zegt Geert Veen van de HVA. 

Het dichtbegroeide bosperceel grensde gedurende de oorlog aan de landerijen van de familie Oosterloo, boer op Drentseweg 22 in Appelscha. ’s Avonds, zodra de zon achter de horizon verdween, maakten de bewoners van het hol de overtocht naar de woning. Daar kregen ze eten van de familie. Het was een erg gevaarlijke tocht, want om bij de familie te komen, moesten de onderduikers over een compleet open veld lopen. Aardappelen, bieten, graan en gras groeide er. De familie bezat toentertijd 45 hectare land en de kortste afstand van het bos naar de boerderij betrof een kilometer. Een linke duizend meter voor de onderduikers, want ze konden elk moment worden gezien. Er hoefde maar één soldaat wat hebben vernomen of het hol zou worden ontdekt. En niet alleen zij, maar ook de familie Oosterloo zou het waarschijnlijk niet hebben kunnen navertellen. 

Enkele weken maakten de onderduikers de tocht voor voedsel. Een kilometer heen en een kilometer terug, terwijl ze elk moment op een Duitser konden stuiten. Beangstigend, zo vond ook de vrouw des huizes. Ze vond het te link en stelde voor zelf het eten naar de bosrand te brengen, in de hoop zelf niet gesnapt te worden. Met succes. Het hol werd nooit ontdekt. Het werd zelfs pas ontdekt toen broers Jan en Johan Oosterloo in 2001 samen met Piet Jongsma, een oud werknemer van de boerderij, op zoek gingen naar de restanten. Toen, 65 jaar nadat de oorlog was afgelopen, vonden ze het. Het gat was inmiddels goed gevuld met bladeren, dennennaalden en takken. Nauwelijks herkenbaar als onderduikershol, zegt Geert Veen. Er groeiden inmiddels jonge bomen in het gat en sinds 2007 – toen golfpark de Hildenberg werd opgeleverd – werd er door aanwonenden groenafval in het gat gegooid. ‘Ze wisten niet dat het iets anders was dan zomaar een kuil’, licht Geert Veen toe. Hij organiseert sinds 2001 voor de historische vereniging jaarlijks een route langs belangrijke punten tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘En jaarlijks onderhielden we de plekken, maakten we ze blad- en takvrij.’ Zo ook het hol nabij het golfpark. ‘Toen we hier in 2018 aan het werk waren raakten we in gesprek met een geïnteresseerde aanwonende, Jeen Hiemstra. Hij wilde ons helpen. We maakten niet alleen een afrastering met omgezaagde bomen, we diepten het gat ook uit.’ Het idee ontstond om het gehele onderduikershol in ere te herstellen. En zo werkten zes vrijwilligers van de HVA gedurende zes ochtenden aan de restauratie. Ze groeven een gat van zo’n 1 meter 70 diep, 1 meter 70 breed en ongeveer vier en een halve meter lang. Er werden palen in de grond geboord, zodat van liggers een wandje gemaakt kon worden. Een dak zit er half overheen, zodat ook mensen die er niet in kunnen, het hol kunnen bekijken. ‘We hebben het zo goed mogelijk nagebouwd. Het zal iets groter zijn geweest, maar vanwege omstaande bomen kregen we dat niet voor elkaar.’ 

Het onderduikershol vormt het sluitstuk van Geert zijn Tweede Wereldoorlog-tocht, die jaarlijks in april plaatsvindt. In die maand werd het gebied bevrijd. Het hol, waar tot de bevrijding onderduikers in zaten, is één van de weinige onderduikersholen in de omgeving die gerestaureerd is. In het Drents-Friese Wold bij Diever is er ook één te vinden en bij Valthermond. ‘Verder weinig’, zegt Geert. 

Het gerestaureerde onderduikershol in Appelscha is te vinden op coördinaten: 52.933526, 6.354688. 

Lees ook het verhaal over verzetsstrijder Marinus van Emst en het onderduikershol aan de rand van de Kale Duinen. 

Fotocredits:

– Historische Vereniging van Appelscha
– Henk Vondeling

Verder zoeken in onze database