De leegte van het Lendeland 

Het Stellingenpad is verkozen tot ‘wandelroute van het jaar 2023’ in de Benelux. Wij lopen alle routes. In dit verslag etappe 7: een route van 13,5 kilometer, van Ossenzijl naar Wolvega.

Het is zover. Al staande in Ossenijl duurt het nog 1,3 kilometer. Dan ben ik na een tocht van precies 106 kilometer weer terug in de Stellingwerven. Een klein stukje Spanga, daarna Nijetrijne. Maar bovenal: de Rottige Meente. Als je het mij vraagt het mooiste natuurpark van de gemeente Weststellingwerf. Een uitloper van het veel grotere Nationaal Park Weerribben-Wieden is het ook. Sterker: de Weerribben-Wieden, Rottige Meente en het iets verderop gelegen Brandemeer zijn een aaneenschakeling van natuurgebieden met verbindingszones richting het Tjeukemeer. De Rottige Meente bestaat evenals haar grote zus voornamelijk uit water en moeras.

Het natuurreservaat is ontstaan door de ontginning van veen. Dat startte in de negentiende eeuw tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Om diersoorten zoals de grote vuurvlinder en de otter te beschermen werden in 1955 delen aangekocht door Staatsbosbeheer. Onder meer door ruilverkaveling zijn telkens delen toegevoegd. Ik loop over de Lindedijk. En vanaf dat dijkje zie ik dat dit proces nog steeds gaande is. Aan de ene kant van de dijk zie ik riet, water en af en toe een verdwaald boompje. Aan de andere zijde vooral veel weiland. Te midden van de natuur wordt op dit moment zeven hectare weiland geschikt gemaakt voor rietontwikkeling. Ernaast staat een boerderijtje, die niet zoveel land meer overhoudt. Het weiland is inmiddels compleet afgegraven, sloten zijn gecreëerd. Klaar om moeras te worden. De Rottige Meente, met haar 1100 hectare, wordt steeds groter.

Naast de Lindedijk loopt tevens de Lende. Zo heet de rivier sinds 2007 officieel. Het is Stellingwerfs voor Linde, dus Lende. Of rivier of stroom. De blauwe ader leidt mij naar de Driewegsluis. Wist je dat deze sluis vrij uniek is in Nederland? Dit soort sluizen zijn zeldzaam, omdat daar waar drie kanaalniveaus op een punt bij elkaar komen niet vaak voorkomt. Van het type sluis met drie uitgangen zijn er in totaal maar drie gebouwd in Nederland. De andere twee bevinden zich in de stad Groningen en in Gouda. Er bestaat in Emden, Duitsland zelfs een vierwegsluis. De Ketelsluis ziet eruit als een kruising met in het midden een bassin. Deze is dan weer uniek in Europa. Enfin, in 1973 werd het waterpeil van de Helomavaart en de Boven-Linde gelijkgetrokken, waardoor de Driewegsluis overbodig werd. Het wordt nog wel eens gebruikt, maar alleen wanneer de Linthorst Homansluis gerenoveerd wordt.

Tot 1842 had Weststellingwerf last van hoog water, omdat er een open verbinding was met de Zuiderzee. In 1825 stond twee derde van de gemeente zelfs onder water na een storm. Daarop werd in 1842 bij Kuinre een waaiersluis aangelegd. Deze sluis hield het hoge water tegen. Daarnaast werd er bij Wolvega een keersluis gerealiseerd. Deze ging dicht bij hoog water. De Driewegsluis is sinds 1998 een Rijksmonument. De wandeling gaat over twee van de drie sluisdeuren. Na een klein bosje, steek ik een witte klapbrug over, richting de Nijkspolder en Et Wiede, Stellingwerfs voor Het Wijde, zoals het meer wordt genoemd in Overijssel. Het is een Fries-Overijssels meer. En om de golfslag te onderbreken zijn er in het meer oeverpalen aangebracht. Kilometers aan oeverpalen zorgen ervoor dat de oever niet afbrokkelt. Ook liggen er veel aanlegsteigers. Het meer wordt in de zomer veel gebruikt om in te zwemmen. Het is mij nog iets te koud. Ik geniet op het bankje voor de steiger van een warme chocolademelk en een gevulde koek en loop dan door.

Continu is het landschap uitgestrekt. Water, riet, weilanden met continu de Lende aan mij zijde. Het Lendeland is mooi. De enige geluiden die ik hier hoor komen van de wind of van de vleugels van een vogel, die wegvliegt vanaf het water. Het is een grote leegte. De allereerste tegenligger kom ik pas tegen op een kilometer vanaf het eindpunt van de route. Ik ben inmiddels aangekomen in de Lindevallei, waar ook de Blessebrugschans zich bevindt.

Ik kan me helemaal inbeelden hoe de soldaten zich voelden tijdens de rampjaren 1672 en 1673. Stel je een op oorlog beluste bisschop voor die koste wat kost Friesland wil veroveren. Deze bisschop, met de bijnaam Bommen Berend, had al een maand strijd geleverd om Groningen te veroveren, wat dankzij grote weerstand mislukte. Verzamelen deed hij zijn troepen vlak voor Wolvega, om zo door te stoten. Duizenden soldaten stonden klaar, maar het liep allemaal net wat anders dankzij de Friese Waterlinie. Deze Blessebrugschans werd overigens wel veroverd. Daarna werden alle soldaten ingekwartierd, wat inhoudt dat de soldaten bij burgers in huis werden geplaatst, in afwachting tot ze verder konden. Maar verder konden ze niet, omdat deze omgeving toen, vanwege de hoge waterstand, een groot moeras was. Er waren slechts enkele toegangswegen. Maar met een groot leger veranderde de boel al snel in blubber.

Het slechte weer duurde en duurde. Het voorjaar was nat en de zomer die erop volgde ook. De grond werd niet droog. De Lende werd ook ingezet om het waterpeil hoog te houden. Er werden schotten in het water geplaatst, waardoor het water niet meer weg kon. Bommen Berend wachtte en wachtte en besloot hartje zomer, op 24 en 25 augustus, versterking op te roepen. Met tienduizend soldaten werd er, onder meer duizend bij de Blessebrugschans, doorgestoten. Friesland in. Slechte timing van Bommen Berend. Er was een noordwester storm op komst en met hoogwater werd er zoveel water de linie ingestuwd, dat er geen ontkomen meer aan was. De Lende trad ver buiten haar oevers. De soldaten wilden vluchten, maar dat realiseerden de troepen zich net wat te laat. Ze zaten als een rat in de val. Het leger werd omsloten door water en zocht naar een vluchtroute. Maar wegen waren er niet meer. Het paard hoefde maar één misstap te maken of het kwam ten val in het water. Veel soldaten kwamen daarbij om het leven. Naar het ‘natte’ Friesland kwam het leger nooit weer terug. Met dit verhaal in je achterhoofd beleef je deze route nog beter.

Lees ook etappe 6, van Blokzijl naar Ossenzijl en etappe 8, van Wolvega naar Oldeberkoop. En ontdek onze wandelpagina.

Fotocredits:

Henk Vondeling